គុកងងឹត
ដោយ ម៉េង សុខហ៊ួយ
យោងតាមសៀវភៅ “ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)” បោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ២០០៧ ដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម មានគុកប្រមាណ២០០កន្លែង ដែលបានរកឃើញនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ យ៉ាងណាមិញ ការរកឃើញគុកទាំងអស់នេះ ត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថា នៅតែមានគុកមួយចំនួនទៀតមិនត្រូវបានដឹង និងរាប់បញ្ចូល ដោយមូលហេតុថាតែគុកខ្លះនោះ ត្រូវបានបំផ្លាញដោយមិនមានសេសសល់ដានថាជាគុកទៀតឡើយ ។ ចំណែកគុកខ្លះទៀត ក៏ត្រូវបានបំប្លែង និងយកទៅប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ ដូចជាយកទៅធ្វើជាសាលារៀន ឬមន្ទីរពេទ្យជាដើម។
ជាតួយ៉ាង គុកតូចមួយក្នុងភូមិឫស្សី ស្រុកព្រៃកប្បាស ខេត្តតាកែវ ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគុកងងឹត។ ព័ត៌មានទាក់ទងនឹងគុកងងឹតនេះ គឺកាន់តែរកពន្លឺស្ទើរមិនឃើញទាល់តែសោះ។
គុកងងឹត គឺជាឈ្មោះដែលអ្នកភូមិហៅ មន្ទីរឃុំឃាំងក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ក្រោយពីរបបដ៏ឃោរឃៅនេះដួលរលំ។ គុកមួយនេះស្ថិតក្នុងភូមិឫស្សី ស្រុកព្រៃកប្បាស ខេត្តតាកែវ ដែលមានចំនួនមនុស្សស្លាប់ប្រមាណ ៤៧៧០ នាក់, យោងតាមឯកសារនៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។
យ៉ាងណាមិញ រឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រពាក់ព័ន្ធនឹងគុកនេះ គឺស្ទើរតែគ្មានអ្នកជំនាន់ក្រោយណាម្នាក់បានដឹងឮសោះឡើយ ព្រោះអតីតគុកនេះ ត្រូវបានបម្លែងទៅជារោងបាយនៃផ្ទះមួយក្នុងភូមិទៅហើយ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ពុំសូវមានអ្នកនិយាយរឿងរ៉ាវអំពីកន្លែងនេះថាជាគុកក្រោមដី ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមទៀតទេ។
ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមបានបញ្ចប់ អ្នកស្រី ឆេង គីមវួច ជាម្ចាស់ផ្ទះបានចង្អុលប្រាប់ពីគុកនេះ ថា ៖ «លុបបាត់អស់ហើយហ្នឹង។ នៅម្ដុំ អញធ្វើរោងបាយអស់ហើយហ្នឹង។ ហ្នឹងហើយ រោងបាយជិតឈឹងអស់ហើយ គ្មានអីទៀត។»
ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គុកគឺត្រូវបានគេហៅថា “មន្ទីរសន្តិសុខ” ឬ “មន្ទីរសន្តិបាល” ។ គុកនៅជំនាន់នោះ ត្រូវបានគេប្រើសម្រាប់ឃុំឃាំង សូរចម្លើយ និងធ្វើទារុណកម្ម។ គុកត្រូវបានបែងចែកជា៥លំដាប់ថ្នាក់ រួមមាន៖ ថ្នាក់ភូមិ ថ្នាក់ឃុំ ថ្នាក់ស្រុក ថ្នាក់តំបន់ និងថ្នាក់មជ្ឈិម។
លោក ឆាំង យុ នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ពាក្យ «មន្ទីរសន្តិសុខ» គឺត្រូវបានប្រើជំនួសពាក្យ «គុក» ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ ក្រៅលំដាប់ថ្នាក់មន្ទីរសន្តិសុខទាំង៥ខាងលើនេះ ក៏នៅមានលំដាប់ថ្នាក់តូចៗផ្សេងទៀត ដូចជា មន្ទីរអប់រំ មន្ទីរកែប្រែ មន្ទីរលត់ដំ ដែលមានស្ទើរគ្រប់ភូមិ។ មន្ទីរអប់រំនេះ អាចមានសណ្ឋានជាផ្ទះមួយខ្នង ឬដីមួយកន្លែង នៅក្នុងភូមិ ដែលគេប្រើសម្រាប់ធ្វើជាគុក។
គុកត្រូវបានប្រើដើម្បីឃុំឃាំងមនុស្ស ដែលត្រូវបានចោទថាលួចអ្វីផ្សេងៗ។ គុកលក្ខណៈបែបនេះ មានស្ទើរគ្រប់ភូមិទាំងអស់ទូទាំងប្រទេស។
លោក យិន គឹមហូយ គឺជាម្ចាស់ផ្ទះ តាំងពីមុនរបបខ្មែរក្រហម ហើយក៏ជាអ្នកមានជីវិតរស់រានចេញពីរបបនោះដែរ បានឲ្យដឹងថា៖ ទីកន្លែងគុកនេះ កាលមុនរបបខ្មែរក្រហម មានខ្ទមមួយ។ ខ្ទមនេះក៏បានប្រែក្លាយទៅជាគុកនៅសម័យខ្មែរក្រហម។ លោក គឹមហូយ បានវិលត្រលប់ទៅភូមិគាត់វិញ ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហម ហើយគាត់បានឃើញថា កន្លែងមានខ្ទមពីមុន បានប្រែក្លាយទៅជាគុក ដែលមានសណ្ឋានជា រូងមានទទឹង២.៥ ម៉ែត្រ បណ្ដោយ៤ ម៉ែត្រ និងជម្រៅ២.៥ម៉ែត្រ។ ខ្មែរក្រហមយកឈើរនោងផ្ទះ និងសសរផ្ទះ មកធ្វើជាសសរមេ ហើយដាក់ឈើគងបិតពីលើ និងថែមទាំងចាក់ដីលុបឲ្យជិតឈឹង។
«វាទុកប្រហោងតូចមួយអញ្ចឹងទៅ ឲ្យមានរន្ធខ្យល់ចេញចូលដូចរន្ធកណ្ដុរអញ្ចឹង។ វាទុកតែផ្លូវចូល។ ហើយខ្យល់ វា ចេញចូលតែតាមហ្នឹងទៅ សម្រាប់ដកដង្ហើម។ ក្ដៅស្អុះគឺក្ដៅហើយ ព្រោះនៅក្នុងដីងងឹតឈឹងហប់ជិតងាប់។»
ការធ្វើទារុណកម្មអ្នកទោសនៅគុកងងឹតនេះ មានលក្ខណៈខុសប្លែកពីគេ។ ពេលអ្នកទោសត្រូវបានបញ្ជូនមកទីតាំងគុកភ្លាម អ្នកយាមបង្ខំឲ្យអ្នកទោសផឹកទឹកអំបិលមួយវែក និងបបរមួយវែក រហូតទាល់តែពួកគេឈឺរាគ ចុះស្គមស្គាំងស្ទើរតែមិនអាចដើរបាន។ បានពួកអ្នកយាមបញ្ជូនអ្នកទោសទៅកន្លែងសួរចម្លើយ។
លោក គឹមហូយ បានឮពីអ្នកភូមិនិយាយថា គុកនេះត្រូវបានគេប្រើធ្វើជាកន្លែងសួរចម្លើយអ្នកទោសអំពីតួនាទី និងមុខងារ កាលពីមុនជំនាន់ខ្មែរក្រហម។
«យើងឆ្លើយត្រង់ថា យើងធ្វើទាហាន ធ្វើគ្រូ ធ្វើអីអីចឹង វាកត់ទុកហើយ។ សូរចម្លើយហើយ គេយកទៅទួលខាងត្បូងទៅវ៉ៃចោលហើយ។ ដល់ពេលគេសួរប៉ះចំអ្នក(ស៊ី)ក្លូអ្នកអីចឹង វាទុក១ដុំ។ អ្នក(ស៊ី)ក្លូ កម្មករ វាដកទុក១ដុំ។ អាហ្នឹង យកមកដាក់កន្លែងគុក។»
ក្នុងវ័យ៧០ឆ្នាំ អ្នកស្រី ព្រំ ស្រ៊ី បានជម្លៀសមករស់នៅភូមិមួយក្បែរភូមិឫស្សីតាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម។ អ្នកស្រីក៏បានដឹងរឿងរ៉ាវពីគុកក្នុងភូមិឫស្សីនេះ។ អ្នកស្រីរំលឹកប្រាប់ថា កាលជំនាន់នោះ គាត់ត្រូវបានគេចាត់ចូលជា «ពួក១៧មេសា» ដែលការចាត់នេះ គឺសំដៅអ្នកមកពីទីក្រុង មករស់នៅភូមិនានា។ អ្នកស្រី ស្រ៊ី ត្រូវបានបញ្ជូនមកនៅស្រុកព្រៃកប្បាស។ កាលដំបូងឡើយ លោកស្រីពុំបានដឹងពីគុកងងឹតនេះទេ ទាល់តែអ្នកស្រីឃើញគេពាក់ខោអាវរបស់មិត្តរួមការងារគាត់ម្នាក់ ដែលទើបត្រូវបានគេបញ្ជូនចេញពីភូមិ។
អ្នកស្រី ស្រ៊ី ឆ្ងល់ពីរឿងនេះណាស់។ ទីបំផុត អ្នកស្រី ស្រ៊ី បានស៊ើបសួរគេឯង ហើយក៏បានដឹងថាពួកខ្មែរក្រហមបានយកមិត្តរួមការងារម្នាក់នោះទៅសម្លាប់នៅគុកងងឹតនេះ ដោយសារគាត់ធ្លាប់ធ្វើជាគ្រូបង្រៀន។
«ពួក១៧ អ្នកធ្វើគ្រូ ធ្វើប៉ូលិស ធ្វើអី គេបញ្ជូនទៅហ្នឹង។ ដល់ពេលគេយកទៅវ៉ៃចោល វ៉ៃចោលនៅភូមិឫស្សីហ្នឹង។»
ស្រដៀងគ្នានេះ ក្នុងវ័យ១៤ឆ្នាំ លោក ឆាំង យុ ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីភ្នំពេញ មកកាន់ភូមិដូង ដែលនៅជាប់នឹងភូមិឫស្សីទីតាំងគុកងងឹតនេះ។ បងជីដូនមួយលោកត្រូវបានមិត្តរួមកុមារភាពសម្លាប់នៅទីនេះព្រោះតែបងជីដូនមួយម្នាក់នោះធ្លាប់ជាទាហានលន់ នល់ ។
«ពូមានបងស្លាប់នៅហ្នឹង។ គឺពេលគេសម្លាប់បងភី គឺគាត់ស្រែកឮតើ។ គាត់ធ្វើទាហានសម័យលន់ នល់។ បងភីគាត់ស្រែក ស្រែកឡើងផ្អើលភូមិហ្នឹង។ គាត់ស្រែកខ្លាំងមែនទែន។»
លោក គឺមហូយ រៀបរាប់ពីរបបអាហារក្នុងគុកនេះ តាមអ្វីដែលលោកផ្ទាល់បានឮពីអ្នកភូមិ។
«គេមានចានកាធុនធំ ហើយគេដាក់បបរ គេឲ្យចែកស្លាបព្រាម្នាក់១ៗនៅក្នុងហ្នឹង។ ហើយអាកាធុនហ្នឹងគេដាក់ទរ អាពីកន្លែងមាត់ច្រកចុះទៅ គេដាក់ក្បែរហ្នឹង ហើយគេឲ្យស៊ីបបរ គេគោះអាទរហ្នឹងក្រាំងៗ គេដឹងថាដល់ពេលបបរហើយៗបបរវាចាក់បង្ហូរតាំងពីលើទៅ។»
បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ ទីកន្លែងនេះ មានសភាពស្ងាត់ជ្រងំ។ លោក គឹមហូយ រំលឹករៀបរាប់ឲ្យដឹងថា៖ «យើងមកវិញ មកដល់ឃើញផ្ទះហ្នឹង មិនមានមនុស្សណានៅ ឃើញតែផ្ទះង៉ុកៗហ្នឹង។ ហើយមានសំពាយខោអាវរបស់ពួកអ្នកគេយកគាត់មក។»
«មក ឃើញតែខ្នោះដៃ ខ្នោះជើង នៅពេញទឹកពេញដីទីធ្លា។ ខ្នោះដែក។ នៅពេញទឹកពេញដីហ្នឹង នៅខាងលើ ក្រោមផ្ទះ កៀនរបង ស្អីៗ ហើយខ្លះវាដាក់មិនទាន់អស់ផង អាវាធ្វើទុក ដោតឡើងទាំងច្រឡាសៗ។ ពេលមកដល់ឃើញអាបង្ហូរ ហើយអាទរហ្នឹងនៅខាងលើអស់ហើយ វាដក។ អាទ្វារគុកអីហ្នឹង របើករបាញអស់ហើយ។»
លោក យិន គឹមហ៊ី ប្អូនប្រុសលោក គឹមហូយ បានឃើញទិដ្ឋភាពគុក ក្រោយពីពួកខ្មែរក្រហមចាកចេញទៅបាត់។ លោក គឹមហ៊ី រៀបរាប់ប្រាប់នៅទីកន្លែងនោះថា៖
«មកដល់គឺធុំស្អុយហ្មង ព្រោះខ្មោចងាប់កៀនៗហ្នឹងព្រោះរណ្ដៅវាកប់ដាក់ដីតិចៗទេ អញ្ចឹងវាហើម។ នៅអត់បានទេ។ បែកហើយ យើងចូលនៅអត់បានទេ គឺស្អុយអសោចិ៍។»
«តែមកដល់មានឃើញ ដើមកន្ទួតមួយ វាមានមែកវាក្រឺតៗ ដល់អញ្ចឹងគេយកប្រមាត់មនុស្សមករុំលើមែកហ្នឹង។ មកដល់ឃើញតែប្រមាត់មនុស្ស។ ប្រមាត់ហ្នឹងគឺអត់ស្អុយទេ។ ត្រូវថ្ងៃវាក្រៀម។»
ក្រោយមក លោក គឹមហូយ និងក្រុមគ្រួសារលោក បានយកដីលុបបំពេញគុកនោះ ហើយពួកគេក៏ត្រលប់ចូលមកនៅទីនោះវិញ។
សព្វថ្ងៃនេះ មិនមានដានណាមួយអាចបញ្ជាក់ថា ទីកន្លែងនេះធ្លាប់ជាកន្លែងឃុំឃាំងទៀតឡើយ ព្រោះអ្នកភូមិបានយកកន្លែងនេះទៅធ្វើការចិញ្ចឹមជីវិតធម្មតាវិញ ដោយបម្លែងគុកនេះទៅជារោងបាយ។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា លោក ឆាំង យុ ធ្វើការងារលើចងក្រងការចងចាំ និងរឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។ លោក យុ ជឿជាក់ថា វត្ថុតាងនៃឧក្រិដ្ឋកម្មខ្មែរក្រហមគូរតែរក្សាអភិរក្សទុក។ យ៉ាងណាមិញ រូបលោកក៏យល់ឃើញថា តម្រូវការរបស់ប្រជាជនរឹតតែគូរជាអាទិភាពជាងគោលបំណងនៃការអភិរក្សនោះទៅទៀត។
«យើងពិបាកនឹងបន្ទោសណាស់។ សេចក្ដីត្រូវការចំពោះមុខ ប្រឈមនឹងសេចក្ដីត្រូវការប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ដោយសាររដ្ឋមានលទ្ធភាពទាប កម្ពុជាក្រខ្វះលទ្ធភាព យើងមិនអាចបង្ខំមិនឲ្យប្រជាជនប្រើប្រាស់កន្លែងទាំងអស់នោះ ប្រសិនយើងគ្មានលទ្ធភាពទៅធ្វើស្អីមួយ។»
លោក យុ ផ្ដល់ជាដំណោះស្រាយថា រូបលោកបានស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលធ្វើជាសារាចរមួយ។ ក្នុងសារាចរនោះ គឺស្នើរដ្ឋអំណាចថ្នាក់ក្រោមទាំងអស់ឲ្យមានគំនិតផ្ដួចផ្ដើមថែរក្សាទីកន្លែងសំខាន់ៗពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហម៕
សាច់រឿងថ្មីៗ
ជីវិតប្រចាំថ្ងៃដែលត្រូ...
អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មៅងងឹត
